As jy in Afrikaans kan pypkan, hoekom dan sidestep?
In ’n heerlike rubriek op Netwerk 24 oor die herkoms van Afrikaanse sportterme, vertel prof Fransjohan Pretorius dat die eerste Afrikaanse sportterme in 1917 by die Uitspankafee in Stellenbosch lewe gekry het. Dit was in dieselfde jaar wat die heel eerste Afrikaanse Woordelijs en Spelreëls gepubliseer is. Lede van die Afrikaanse Taalvereniging het onder leiding van prof. JJ Smith by hierdie kafee bymekaargekom en dan hulle nuutskeppings met mekaar gedeel. Daar is heerlik geskuur en skaaf totdat die woord ’n regmerkie kon kry. Weens ’n gebrek aan fondse kon dit nog nie amptelik in woordeboeke opgeneem word nie, maar dit is bloot as getikte lysies versprei.
Prof Pretorius vertel dat daar veral ’n paar sportkommentators was wat ’n groot bydrae gelewer het ten opsigte van die ontwikkeling van Afrikaanse rugby-, gholf- en krieketterme. Ons kon nie eintlik by die Nederlanders gaan leen nie, want hulle het bloot Engelse terme net so oorgeneem. Toe die FAK in 1929 gestig is, het die uitvoerende komitee gelas dat hierdie Afrikaanse terme wat toe al begin posvat het, gebruik moet word en hulle is veral ondersteun deur Die Burger.
In 1935 – 1936 is daar vir die eerste keer ’n lys gepubliseerde Afrikaanse sportterme beskikbaar gestel.
Dit was deel van die FAK se Handhaaf-en-bou-reeks. Die sportsoorte waarvoor daar Afrikaanse terme geskep is, stop nie bloot by rugby, krieket en gholf nie. Die ander op die lysie wat in hierdie publikasie opgeneem is, was Afrikaanse terme vir atletiek, boks, brugspel, swem, biljart, sokker, waterpolo, hokkie en tennis. Prof Pretorius skryf dat dit veral die totstandkoming van die SAUK in 1936 was wat ’n groot rol gespeel het in die ontwikkeling van Afrikaanse sportterme. Daar is in Afrikaans kommentaar gelewer en verslag gedoen oor rugby, boks, stoei en krieket en die Afrikaanse terme is in die huise ingedra. Sportkommentators soos Gerard Viviers, Dana Niehaus en Gideon Roos het baanbrekerswerk gedoen. En as jy in Afrikaans kan pypkan, hoekom wil jy dan sidestep?
Lekker in Afrikaans
skoonveld (fairway)
sandkuil (bunker)
setperk (putting green)
brouhou
baansyfer (par)
snyhou (slice)
valhou (drop shot)
gelykop (deuce)
vlughou (volley)
stroop (love)
skoon stelle (straight sets)
gang (gully)
dekpunt (cover)
regby (square leg)
skerpby (short leg)
vlakby (silly mid on)
laagvat (tackle)
plettervat (crash tackle)
rolskop (grubber)
pynpolisie (first-aid staff)
sweefbal (floater)
doelskut (striker)
soolknoppie (stud)
